Iedereen zoekt naar manieren om te dealen met de oorlog in Oekraïne. Hoe gaan we om met onze angsten? Wat kan ons deze dagen bemoedigen? Waar vinden we troost? We snakken naar goed nieuws – als vaccin tegen onze machteloosheid.

‘Het zwaard, de honger, de pest’ van profeet Jeremia zijn ineens weer hoogst actueel: het is oorlog (in Europa!), er is klimaatverandering (inclusief honger en droogte), er zijn virussen (die de wereld kunnen lamleggen). Waar is God deze dagen? 

Waar is God nu je hem nodig hebt?

God lijkt ver weg in Oekraïne. De mensen daar, of ze nou Oekraïens of Russisch spreken, zijn overgeleverd aan de goden. Bruut geweld, op een schaal die we niet kennen. Complete steden worden vernietigd en verlaten. ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?’

En waarom? Wat drijft de Russen? Wat bezielt Poetin? Zoals een vrouw op het Journaal uitriep: ‘Wat hebben wij jou misdaan dat je ons dit aandoet?’ Niemand die het kan uitleggen. Want ze heeft niets misdaan. Ze woont in een Oekraïense stad.

‘Wat hebben wij jou misdaan dat je ons dit aandoet?’

De Russen beroepen zich op God. Patriarch Kirill, de geestelijk leider van de Russisch-orthodoxe kerk, noemt de oorlog ‘een metafysische strijd’ tegen de goddeloze internationale orde. En daarmee terecht en geoorloofd. Echt waar. 

De Amerikanen beroepen zich ook evengoed op God. In de woorden van Joe Biden: ‘For God’s sake, this man cannot remain in power. God bless you all. And may God defend our freedom. And may God protect our troops.’ Ook echt waar.

Misschien zit God niet te wachten in een kamp te worden ingedeeld.

Misschien zit God er niet op te wachten om in een kamp te worden ingedeeld. Misschien heeft het dus ook geen zin om te bidden voor een overwinning van de Oekraïners (al zouden jij en ik het hen waarschijnlijk van harte gunnen).

Zoals God zich ook wel een hoedje zal lachen wanneer voetballers voor hun overwinning bidden. Of wanneer een priester de troepen komt zegenen. Of zoals op de koppelriem van de Wehrmacht stond: GOTT MIT UNS. Dan lacht God vast niet meer.

Waar is God nu je hem nodig hebt?

God heeft ons voorzien van al het moois dat te bedenken valt. En ook van al het naars. Nee, dat zeg ik niet goed. God heeft ons voorzien van hoofd, hart en handen. Intelligentie, bewustzijn, fysieke kracht, en nog veel meer. Geloof – in liefde.

Het is aan ons om daar mee om te gaan. We kunnen ons hoofd, hart en handen inzetten zoals wij willen. We hebben een keuze, steeds weer. Oorlog voeren, of vrede stichten. Het is aan ons. Aan niemand anders. Waar willen we in geloven? In oorlog? Of in vrede?

Vrede begint bij je verdiepen in de ander. Niemand doet naar voor z’n plezier. Iedereen heeft een verhaal. En alle geweld in de wereld heeft een reden. Je gaat tot geweld over wanneer je je bedreigd voelt – bedreigd in je bestaan. 

Vrede begint bij je verdiepen in de ander. Iedereen heeft een verhaal. Alle geweld heeft een reden.

Die existentiële dreiging kan inbeelding zijn, maar daarmee niet minder reëel. Iemand voelt zich bedreigd in zijn manier van leven. President Putin, Patriarch Kyrill. Daar kunnen we om lachen – maar dat is ons inmiddels wel vergaan.

Wat voor ons van wezensbelang is, dat kan voor anderen ronduit bedreigend zijn. Je verzint het niet – maar het is wel gaande. Er zijn mensen die zich tegen onze vrijheid willen wapenen. Mensen die hartstochtelijk geloven in traditie en autoriteit, in dogma’s en orthodoxie.

Er zijn mensen die bang zijn voor de verleidingen van vrijheid. Die vrezen voor het verdwijnen van hun cultuur. Angst voor verstoring van hun orde, voor chaos. Veel mensen worden niet blij van vrijheid en verdraagzaamheid. Het maakt hen bang.  

Waar is God nu je hem nodig hebt?

God is te vinden in het begrijpen van de ander. Niet in begrip voor de ander (dat vraagt niemand), maar in het willen begrijpen van de ander. Door, al ben je boos, al ben je bang, toch nieuwsgierig te zijn naar die ander – omdat het ook een mens is. 

God is te vinden in ieder mens – ook in Vladimir Poetin.

God is te vinden in de ander. We hebben het er vaker over: in het gelaat van de ander kun je de Ander zien – God dus. God is te vinden in ieder mens – ja, ook in Vladimir Poetin. God is niet daar, of straks. God is hier, en nu. God huist in jou – in ons allen.

Diep van binnen, daar is God. Kun je hem horen?! God heeft je de capaciteit gegeven om te luisteren, om je te verdiepen – in de (A)nder. God is te horen in de erkenning van het menselijk lijden – dat ieder lijdt op eigen wijze. God is te vinden in elk lijdend mens. 

 

NB – Dit blog is een bewerking van het derde deel van de overdenking bij Remonstranten Sommelsdijk tijdens de kerkdienst op zondag 3 april 2022, die je hier terug kunt zien.

(Foto: André Meiresonne, Lviv, Goede Vrijdag 2017)