‘Worden als een kind.’ Voor sommigen klinkt dat best verleidelijk. Want (als het goed is), een kind heeft immers geen zorgen. Leven bij de dag. Anderen zullen zeggen: ‘Worden als een kind? Liever niet!’ Die onbewuste weerzin zit ook in onze taal. Iemand die dementeert noemde je vroeger ‘kinds'. En ‘kinderachtig’ is bepaald geen compliment. En wat dacht je van: ‘Doe niet zo naïef!’ Nee, ‘worden als een kind’, dat doe je niet – als je verstandig bent. Of toch wel? Kunnen we hier met elkaar een hemel op aarde maken – door ‘als een kind’ te zijn? Naïef in de oorspronkelijke betekenis, afgeleid van het Franse naïf: kinderlijk, natuurlijk, eenvoudig, ongevaarlijk.

Een tijdje geleden kreeg ik van een jeugdvriend een boekje, The Situation Is Hopeless, But Not Serious. Het is al veertig jaar oud, en geschreven door Paul Watzlawick – Oostenrijks-Amerikaanse psycholoog en taalkundige, en een vooraanstaand communicatiewetenschapper. De ondertitel van het boekje luidt: The Pursuit of Unhappiness – het nastreven van ongeluk. Het is een hilarisch boekje, maar ondertussen gebaseerd op zowel harde wetenschap als levenswijsheid. De grappen en grollen kunt je zelf nalezen, maar ik wil je even vertellen wat ik aantrof –en wat me ook trof– onderaan de laatste bladzijde. Het is een citaat van Fjodor Dostojevski:

'De mensen zijn ongelukkig omdat ze niet weten dat ze gelukkig zijn.' 

Everything’s good… Everything. Man is unhappy because he doesn’t know he is happy. It’s only that. That’s all, that’s all! If one finds out, one will become happy at once, that minute. Het blijkt een conversatie uit Dostojevski’s roman De Idioot, waarin Kirillov tegen Nikolai zegt: 

‘Alles is goed.’ 

‘Alles?’ 

‘Alles. De mensen zijn ongelukkig omdat ze niet weten dat ze gelukkig zijn. Alleen daarom. Dat is alles, alles! Wie erachter komt is meteen gelukkig, meteen. (…) Dat heb ik ontdekt.’ 

Terug naar Paul Watzlawick, die sluit The Pursuit of Unhappiness af met: The situation is hopeless and the solution is hopelessly simple. De situatie is hopeloos. En de oplossing is hopeloos eenvoudig.

Want wat is de boodschap van Watzlawick: Mensen, doe niet zo moeilijk! Het geluk ligt voor je voeten. De vraag is: zie het geluk, en wil je het ook pakken? Bijzonder vervelende vragen, want ze confronteren ons met onze ‘mitsen & maren’, onze innerlijke drempels. Want we maken ons leven eerst ingewikkeld, om vervolgens te klagen dat het zo ingewikkeld is. De vraag is: is het leven nou echt zo ingewikkeld, of máken we het gewoon ingewikkeld? Is het leven moeilijk, of doen we zelf moeilijk?!

Is het leven nou echt zo ingewikkeld, of máken we het gewoon ingewikkeld? Is het leven moeilijk, of doen we zelf moeilijk?!

De diep religieuze Dostojevski voert zijn personage Kirillov niet zomaar op. Deze dromer staat voor de Heilige Dwaas, die je in de Russische literatuur vaker tegenkomt. Dit archetype is goed beschouwd een afspiegeling van Jezus Christus zelf, een ‘Kijk maar, het kan wel!’ Een ‘Jezus-is-terug-aarde’-personage – Christus zelf, die bij Zijn wederkomst de lezer een spiegel voorhoudt. Want de Heilige Dwaas vraagt ons, met zoveel woorden: ‘Zeg nou eens eerlijk, zou jij ook niet liever leven als een kind? Onbevangen? Argeloos en zorgeloos? Als een kind geloven – geloven in het goede?

Veel van onze zorgen zijn even begrijpelijk als nodeloos. Het zijn de zorgen waarvan Jezus van Nazareth zei: ‘Maak je geen zorgen voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen zorgen.’ (Matteüs 6 vers 34). Of in de even levenswijze als vrome variant van Nicolaas Beets: ‘Een mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest (doch dat nooit op zal dagen. Zo heeft men meer te dragen, dan God te dragen geeft.)’

Zorgen die ons zo in beslag kunnen nemen dat we domweg niet meer de ruimte voelen die we ooit wel voelden. In een tijd, lang geleden, waar we, vaak onbewust, naar kunnen terugverlangen – toen we nog jong waren: onbevangen, onschuldig en onbelast. Een levensfase waarin we ons nog frank en vrij konden voelen, ons nog niet opgesloten waanden; maar nu: gevangen in ons volwassen leven. Hoe kunnen we weer worden als een kind? Maak je geen zorgen. Want het helpt niet.