Hoe doe je dat, samen leven in tijden van crisis? Terwijl de tegenstellingen oplopen, en de spanning soms te snijden valt? Terwijl mensen zich opgesloten voelen, afgesloten van de wereld? Terwijl we het contact met elkaar missen – ons soms niet meer verbonden voelen met de mensen om ons heen? Terwijl mensen ook bozer lijken te worden, steeds meer verschanst in hun eigen gelijk – over bijvoorbeeld al of niet een mondkapje dragen, of al of niet gevaccineerd worden? Ik hoor deze dagen best bizarre opvattingen en meningen. 

Hoe kunnen we in ons gespannen leven ondertussen liefdevol blijven omgaan met onszelf en elkaar? Wanneer iemand (uit angst en boosheid) liefdeloos doet, hoe kun je dan zelf liefdevol blijven – naar degene die in jouw ogen zich niet liefdevol gedraagt? Hoe krijg je het voor elkaar om liefdevol te blijven denken over mensen die volgens jou liefdeloos doen? Hoe blijf je in gesprek met mensen, terwijl je bang bent dat je ruzie met ze krijgt?

Zou het kunnen dat de ander ook gelijk heeft?

En hoe kan ik begrip hebben (of krijgen) voor mensen wier opvatting echt haaks staat op die van mij? Mensen met een mening die ik zelfs verwerpelijk vind? De humanistisch filosoof Hans-Georg Gadamer zei het zo (toen hij sprak over hermeneutiek –in gewoon Nederlands: bijbelinterpretatie–, een academisch vak dat zich onder theologen bij uitstek leent voor gallische ruzies: ‘Die Seele der Hermeneutiek besteht darin, daß der Andere recht haben kann.’ De ander zou ook wel eens gelijk kunnen hebben. Dus in mijn geval: alle lui die geloven in conservatisme en autocratie, of moeite hebben met mondkapjes en vaccinaties, zouden op hun manier ook een punt kunnen hebben. 

Zou het kunnen dat we allemaal gelijk hebben? Ieder op onze eigen manier?

Zou het kunnen dat we… allemaal gelijk hebben? Ieder op onze eigen manier? Dat er dus meer dan zeven miljard waarheden zijn? En dat we het hier met elkaar zullen moeten zien te rooien? Met die ander, ook al vind ik dat ie zich raar gedraagt? En ook al vind ik dat die ander naar doet? Misschien omdat die ander ook bang is? Net als ik, maar op een andere manier? 

Zou het kunnen dat we allemaal gelijk hebben? Ieder op onze eigen manier? Dat er op deze wereld bijna acht miljard waarheden zijn? Dat we het op onze planeet met elkaar zullen moeten zien te rooien? Met die ander, ook al vind je dat hij en zij zich raar gedraagt? Ook al vind je dat die ander naar doet? Ook al weet je niet hoe je je moet verhouden tot de boosheid en woede om je heen? Machteloosheid en frustratie, die tot uitdrukking komt in schelden en rellen? De onrust en de onvrede van mensen die zich niet gehoord voelen? Mensen die bang zijn dat hun stem niet meetelt? Zou het kunnen dat we elkaar bang maken? En van de weeromstuit elkaar als tegenstanders gaan zien, zelfs elkaars vijanden worden?

Hoe komen we voorbij de tegenstellingen, hoe lossen we die spanning op? Paul Verhoeven (regisseur van films met een weinig opwekkend mensbeeld, maar ondertussen o zo realistisch) zegt het, na een levenslange Jezus-studie, zo: Ook al is ‘Heb uw vijanden lief’ een bijna onmogelijkheid (maar wie weet over een paar miljoen jaar…) – op zijn minst zou ‘begrijp het standpunt van de vijand en ga ervan uit dat hij evenveel redenen heeft om daar achter te staan als jij jezelf hebt’ heel wat menselijk antagonisme vermijden. (In: Jezus van Nazareth, p 206)

Zou het kunnen dat we allemaal, op onze eigen manier, bang zijn deze dagen?

Begrip voor de ander. Prachtig. Maar hoe kom je daar? Als je ondertussen zelf gespannen bent, of gewoon bang? Want zou het kunnen zijn dat we allemaal op onze eigen manier bang zijn deze dagen? Bang voor verlies van gezondheid, en daarachter, bang voor de dood? Bang voor verlies van werk en inkomen? Bang voor verlies van vrijheid? Bang voor chaos? Allemaal begrijpelijke angsten, voor iedereen weer anders, afhankelijk hoe we in elkaar zitten en hoe onze persoonlijke geschiedenis tot nu toe is verlopen? 

Het enige wat mij nog helpt is stil worden. Bij mezelf te rade gaan. Diep van binnen voelen dat ik bang ben. Tot mezelf komen en durven erkennen: ‘Ja, ik ben bang. Ik ben ook bang. Op mijn manier.’ En dan beseffen: ‘Er zullen wel meer mensen bang zijn. Op hun manier.’ Misschien beginnen we dan elkaar te begrijpen?