‘Doe nooit iets wat je niet wilt’. Dat was de vaderlijke raad die mijn vriend gaf aan zijn veertienjarige dochter. Wanneer de slachtoffers van castingdirecteuren, filmproducenten en televisieproducers deze seksuele voorlichting hadden ontvangen zou #metoo nu niet bestaan. Want vieze mannen hadden geen kans gekregen (‘Zout op!’) omdat jonge vrouwen en mannen het niet zover hadden laten komen (‘Hier heb ik geen zin in…’).
Mijn vriend zei het trouwens iets uitgebreider: ‘Je mag helemaal zelf weten met wie je wat doet, je bent verstandig genoeg, maar beloof me één ding: Wat je doet, doe dat omdat jíj het wilt en niet omdat die ander het wil.’ Zoals de vader of moeder van een jongen zou kunnen zeggen: ‘Doe vooral waar je zin in hebt, maar vergewis je er op een aardige manier wel van of die ander het ook echt wil en nog leuk vindt.’
Natuurlijk zijn er veel viezeriken in de wereld. Mensen –en ja meestal mannen– die hun macht misbruiken om te krijgen wat ze anders niet zouden krijgen. Nogal triest. Een rukkende man van middelbare leeftijd. Borstgrijpers, billenknijpers. Pathetisch. Direct aanpakken. In z’n gezicht slaan, knietje. En aangeven. Voor je verder leest, of nu al boos bent: dit stukje gaat niet over kinderseks, verkrachting en ander seksueel geweld – dat zijn misdrijven. Het gaat ook niet over ‘Dan heb je zeker aanleiding gegeven’ en erger, ‘Je hebt er om gevraagd’. Dat die ‘Eigen schuld, dikke bult!’-reflex voorbij mag zijn.
Onderbelicht: ergens op uit zijn. Denken in transacties. 'Voor wat hoort wat’. Opportunisme.
Nee, het gaat over het grijze grensgebied dat #metoo blootlegt: tussen twee volwassen mensen gebeurt iets dat een van de twee eigenlijk niet wil. Seks waar je niet om vraagt, en die er toch ineens is. Voor mij gaat #metoo ook over een aspect dat in alle –begrijpelijke– opwinding onderbelicht blijft: het machtsspel waarin je belandt wanneer je ergens op uit bent. Het gaat over denken in transacties. Over ‘voor wat hoort wat’. Opportunisme. Want #metoo gaat ook over de eigen verantwoordelijkheid van volwassen mensen. Daar hoor je nog weinig over. Kunnen we het daar ook over hebben?
Het begint met graag iets willen hebben, of bereiken. Iets meemaken, ergens komen, hogerop willen. Een plek, een positie, een rol, een functie, whatever. Iets waarvan je droomt en waarin je je afhankelijk voelt van een ander – degene waarvan jij denkt dat ie je dat kan geven, de man of vrouw die volgens jou de macht heeft. Het is zo groot voor je, en het neemt je zo in beslag, dat je niet helder meer nadenkt. Je doet dingen waarvan je achteraf denkt: hoe kon ik het doen, hoe kwam het zover? Nou, heel eenvoudig: er was iets dat je te graag wilde. Geobsedeerd door je droom, verblind door ambitie.
Ieder eigen verantwoordelijkheid. Voor machtsmisbruik en viezigheid – en evengoed voor geldingsdrang of ambitie.
Je hebt er alles voor over om die gedroomde top te bereiken – maar je raakt onderweg je kompas kwijt. Je moreel kompas. Is dat erg? Nee, we doen allemaal domme dingen. Het is pas erg wanneer je er niks van leert. En anderen er de schuld van geeft dat je zelf te ver bent gegaan. Maar kunnen anderen er schuldig aan zijn dat jij je verplicht voelde, dat jij dacht dat je niet terug kon, dat jij zo ver bent gegaan? Nee natuurlijk niet. Die hebben hun eigen verantwoordelijkheid: voor hun eigen viezigheid en hun machtsmisbruik, maar niet voor jouw geldingsdrang of ambitie.
De vraag aan #metoo-daders is: Kun je genoeg hebben aan jezelf? Waarom wil je iets van een ander? Waarom probeer je een ander te dwingen? Waarom heb je een ander nodig om aan je gerief te komen? Dat kan toch nooit echt bevredigend of werkelijk vervullend zijn? Maar evengoed is de vraag aan #metoo-slachtoffers: Waarom lever je jezelf uit om te bereiken wat je zo graag wilt? Dan ben je jezelf toch aan het aanbieden? Je kunt een ander toch niet verwijten dat ie jou probeert te verleiden of blijft aandringen? Je kunt wegwezen bij zo iemand, je kunt besluiten: als het zo moet dan hoeft het van mij niet.
Het gaat om twee volwassen mensen, met ieder een eigen verantwoordelijkheid. Van de een om je macht niet te misbruiken om aan je gerief te komen en van de ander om die macht niet te willen gebruiken om er zelf beter van te worden. Opportunisme is van alle tijden. Lees de oude Grieken, of gewoon de Bijbel. Een paar sappige voorbeelden: Koning David en Batseba (de man als loser) of de vrouw van Potifar en Jozef (de vrouw als loeder). Lekkere lui, en o zo herkenbaar.